Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye’de mutlaka görülmesi gereken 11 lahit listesi hazırladı. “Ülkemizdeki müzelerde dünyaca ünlü örnekleri bulunan bu ihtişamlı eserler yaşamın, tarihin ve sanatın ölümsüz detaylarını betimliyor” denilerek yayınlanan listenin ilk sırasında, İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen Sidamara Lahdi var.
1. SİDAMARA LAHDİ-İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ
Sidamara Lahdi, Konya-Ereğli Karaman yolu üzerindeki Ambar köyünde bulunmuş ve 1901 yılında İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne getirilmiştir. Eski adı Sidamara olan köyde bulunduğu için Sidamara ismiyle anılan ve Milattan Sonra 2-3. yüzyıla ait lahit, 32 tonluk ağırlığı ile dünyanın en ağır lahdi olarak bilinmektedir. Beyaz mermerden yapılan lahit, kapak ve sandukadan oluşmaktadır.
2. ALTIKULAÇ LAHDİ-TROYA MÜZESİ
Altıkulaç Lahdi Milattan Önce 4. yüzyılın başlarına tarihlenmektedir. Antik Troas bölgesinin güneydoğusunda Çanakkale Çan ilçesindeki Çingenetepe Tümülüsü’ndeki bir mezar odasında 1998 yılında bulunmuştur. Mermer lahdin üzerindeki boyalı sahneler çok iyi korunduğu için eser büyük bir önem taşımaktadır. Lahdin MÖ 5. yüzyılın sonlarında burada hüküm süren Anadolulu bir hanedan için yaptırılmış olduğu düşünülmektedir. Anadolu’da Perslerin gelmesiyle hakim olan sanat anlayışını en iyi gösteren nadir örneklerden birisidir.
3. İSKENDER LAHDİ-İSTANBUL ARKELOJİ MÜZELERİ
1887 yılında Osman Hamdi Bey’in Lübnan’daki Sidon (Sayda) Kral Nekropolisi’nde gerçekleştirdiği kazılarda bulunmuştur. Milattan Önce 4. yüzyılın son çeyreğine tarihlenen lahdin, Büyük İskender’e değil Sidon Krallarından Abdolonymos’a ait olduğu düşünülür. İskender’in İssos Savaşı’nda Pers Kralı III. Darius’u mağlup etmesi sonucu kendisine Sidon kapıları açılmış ve Sidon’a gittiğinde Abdolonymos’u Sidon Kralı olarak tayin etmiştir. Bu durumun anısından ötürü Kral Abdolonymos’un kendi lahdi üzerinde Büyük İskender’e ve İssos Savaşı’ndan bir kesite yer verdiği düşünülür. Lahdin bir uzun cephesinde Yunan ve Pers askerleri birbirlerine karşı savaş halinde betimlenmiştir. At üzerindeki figürün, Büyük İskender olduğu anlaşılmaktadır.
4. HERAKLES LAHDİ-KONYA ARKEOLOJİ MÜZESİ
1958 yılında Beyşehir Yunuslar’da (Pappa Antik Kenti) bir inşaat yapımı esnasında açığa çıkan lahit, Anadolu’da şimdiye kadar bulunmuş, yüksek kabartma tekniğinde yapılan Herakles lahitlerinin en iyi örneğidir. Pappa Antik Kenti ileri gelenlerinden birine ait olan lahdin sandukasının bir dar yüzünde ölen kişi, diğer üç yüzünde ise Herakles’in on iki işi mitolojisi en ince detayına kadar betimlenmiştir.
5. AĞLAYAN KADINLAR LAHDİ-İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ
1887 yılında Osman Hamdi Bey’in Lübnan’da yer alan Sidon Kral Nekropolisi’nde gerçekleştiği kazılarda bulunmuştur. Lahit üzerindeki ikonografik sahne nedeniyle Ağlayan Kadınlar olarak isimlendirilmiştir. Milattan Önce 350 yıllarına tarihlenen lahdin, Klasik Dönem Yunan stilinde üretilmiş olduğu ve Atina veya Rodos atölyelerinde üretildikten sonra Sidon’a getirildiği düşünülür. Tüm yüzlerine toplam 18 İon düzeni sütun arasında, çeşitli şekillerde tasvir edilmiş, yas tutan kadınlar yerleştirilmiştir.
6. AKHILLEUS LAHDİ-ADANA MÜZESİ
Torre Nova (Küçük Asya Lahitleri) grubuna giren bu lahit, Geç Antoninler Dönemi özelliklerini taşımaktadır. Lahdin ön ve yan yüzündeki tasvirlerde, Homeros’un İlyada Destanı’nda yer alan Truva Savaşı’na atıfta bulunularak; Akhilleus’un yakın arkadaşı Patroklos’un öldürülmesinden duyduğu acı ve öfkeyle, Hektor’un cesedini günlerce yerde sürükletmesi, Hektor’un babası Priamus’un oğlunun cesedini istemek üzere diz çökerek yalvarışı ve Akhilleus’un arkaya doğru çevirdiği yüzündeki üzüntülü hal betimlenmiştir.
7. AURELİA BOTİANE DEMETRİA LAHDİ-ANTALYA MÜZESİ
Aurelia Botiane Demetria, Milattan Sonra 2. yüzyılda Perge’de yaşamış, kentin ileri gelen yurttaşlarındandır. 1997 yılında Perge Batı Nekropolisi’nden kaçakçılar tarafından çıkarılmış ve satılmak üzereyken güvenlik güçlerince ele geçirilmiştir. Lahdin uzun yüzünde ise Homeros’un İlyada’sında anlatılan Troia Savaş’ında, Troialılar ile Akhalar arasında geçen üç olayı anlatan sahneler yer almaktadır.
8. LİKYA LAHDİ-İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ
1887 yılında Osman Hamdi Bey’in Lübnan’da yer alan Sidon Kral Nekropolisi’nde gerçekleştiği kazılarda bulunmuştur. Sidon’daki kraliyet soyundan gelen yöneticilerden birine ait olduğu düşünülen lahdin kime ait olduğu bilinmemektedir. Sandukanın uzun yüzlerinden birinde yaban domuzu avı betimlenmiştir. Milattan Önce 5. yüzyıla tarihlendirilen lahit, Sidon Kral Nekropolü’nden çıkarılmış olsa da form olarak Anadolu Likya mezar anıtlarıyla olan benzerliğinden ötürü bu isimle anılmaktadır.
9. EROSLU LAHİT-SİDE MÜZESİ
1947-1966 yılları arasında Side Antik Kenti Doğu Nekropol kazısında bir anıt mezarın içinde bulunmuştur. Her yönünde erosların tasvir edildiği önemli lahitler arasında gösterilmektedir. Kanatlı eroslar ayakta durmakta, meyve taşımakta, içki içmekte ve sarhoş olarak birbirine sarılmaktadırlar. Milattan Sonra 2. yüzyılın son yarısına tarihlendirilmektedir. Erosların lahitdeki tasvirleri, Roma İmparatorluk döneminde çok geniş bir alana yayılmış Dionysos mitleri ve ölümden sonra başka bir dünyada yaşama ümitleri ile ilgilidir.
10. DİONYSİAK LAHDİ-ANTALYA MÜZESİ
Dionysiak Lahdi, Perge Batı Nekropolisi’nde 2003 yılı kazılarında bulunmuştur. Pentelikon mermerinden yapılmış olan lahdin üzerinde ölü portreleri bulunan klineli bir kapağı vardır. Milattan Sonra 3. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilebilir. Ön yüzde İlyada’da geçen bir mitosun betimi bulunmaktadır. Lahdin kısa yüzlerindeki figürlerin belden aşağı korunagelmiştir. Üst kısımlar ise mezar soygununda tahrip edilmiştir.
11. POLYKSENA LAHDİ-TROYA MÜZESİ
Polyksena Lahdi, Çanakkale Kızöldün Tümülüsü’nde 1994 yılında bir kaçak kazı ihbarı üzerine yapılan kurtarma kazısında bulunmuştur. Milattan Önce 6. yüzyıla ait olup Anadolu’da, bugüne kadar bulunan figürsel anlatımlı lahitlerin en erken örneğidir. Uzun kenarlarından birinde, Troya Kralı Priamos ile kraliçe Hekabe’nin küçük kızları olan Polyksena’nın kurban edilmesi olayı betimlenmiştir. Bu nedenle eser Polyksena Lahdi olarak anılmaktadır.
